By آهن باکس 
کارهای فلزی سنگین یکی از مهم‌ترین مراحل اجرایی در پروژه‌های ساختمانی به‌ویژه در سازه‌های اسکلت فلزی محسوب می‌شود. این کارها شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌ها نظیر ساخت، نصب، کنترل کیفیت و نظارت بر قطعات فلزی است که در ساختار اصلی یک ساختمان به‌کار می‌روند. اجرای صحیح این فرآیندها، تاثیر مستقیمی بر ایمنی سازه، سرعت اجرا و بهره‌وری اقتصادی پروژه دارد.
در پروژه‌هایی که از اسکلت فلزی استفاده می‌شود، انتخاب مصالح، روش‌های جوشکاری، کیفیت برش و نحوه اتصال قطعات، همگی در زمره وظایف مربوط به کارهای فلزی سنگین قرار دارند. به همین دلیل آشنایی با مفاهیم پایه، آیین‌نامه‌های مربوطه و اصول فنی اجرا، برای مهندسین و پیمانکاران الزامی است.
نقشه‌های کارگاهی (Shop Drawings)، اسنادی فنی هستند که تمامی جزئیات مربوط به ساخت قطعات فلزی را به صورت دقیق مشخص می‌کنند. این نقشه‌ها باید قبل از آغاز ساخت و تولید تهیه شوند و به عنوان مرجعی برای کارگاه تولیدی و واحدهای نصب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
در این نقشه‌ها، اطلاعاتی مانند ابعاد قطعات، نوع جوش‌ها و محل دقیق آن‌ها، اندازه و موقعیت پیچ‌ها و پرچ‌ها، نحوه اتصالات و محل قرارگیری قطعات در سازه اصلی ارائه می‌شود. همچنین تفاوت بین جوش‌ها و اتصالات کارگاهی (در محل اجرا) و کارخانه‌ای (پیش‌ساخته) باید به روشنی مشخص گردد. این تفکیک از آن جهت مهم است که روش اجرا، ابزار مورد نیاز و کیفیت نهایی این دو نوع اتصال با یکدیگر متفاوت است.
در تهیه نقشه‌های کارگاهی باید به عواملی مانند سهولت اجرا، کاهش ضایعات، سرعت نصب در محل و هزینه‌های نهایی توجه شود. برای مثال، در پروژه‌هایی که در مناطق سردسیر یا صعب‌العبور قرار دارند، طراحی باید به نحوی انجام شود که نیاز به جوشکاری در محل به حداقل برسد.
مرحله ساخت در کارهای فلزی سنگین نیازمند رعایت اصول و استانداردهای فنی خاصی است که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود:
در فرآیند ساخت قطعات فلزی، گاهی نیاز به ایجاد انحنا یا اصلاح فرم قطعه وجود دارد. برای این منظور می‌توان از روش‌های گرم‌کردن موضعی یا اعمال تغییر شکل مکانیکی استفاده کرد. با این حال، باید دقت شود که دمای اعمال‌شده از حدود مجاز فراتر نرود. برای فولادهای نرمه، دمای مجاز ۶۵۰ درجه سلسیوس و برای فولادهای مقاوم‌تر، حداکثر ۵۶۵ درجه سلسیوس است. هرگونه اصلاح باید در چارچوب آیین‌نامه فولاد و مبحث دهم مقررات ملی ساختمان انجام شود.
در بسیاری از پروژه‌ها، از برش با شعله برای قطعات فلزی استفاده می‌شود. لبه‌هایی که با این روش برش داده می‌شوند، به‌ویژه اگر تحت کشش باشند، باید کاملاً صاف و یکنواخت بوده و از ناهمواری‌های بیش از ۵ میلی‌متر پاکسازی شوند. در غیر این صورت، این لبه‌ها باید با سنگ‌زنی یا جوش اصلاح گردند تا به شکل مناسب برای جوشکاری یا نصب درآیند.
لبه‌های بریده شده‌ای که قرار است جوشکاری شوند، باید تا حد امکان صاف، بدون بریدگی یا گوشه‌های تیز باشند. همچنین در مواقعی که سوراخ‌های دسترسی برای عملیات جوشکاری تعبیه می‌شوند، باید امکان دید کافی و حرکت آسان ابزار را فراهم سازند.
معمولاً لبه‌هایی که با قیچی یا شعله بریده می‌شوند، نیاز به صافکاری ندارند؛ مگر در موارد خاصی که در نقشه‌های مهندسی یا مدارک طراحی مشخص شده باشد. با این حال، در پروژه‌هایی که از مقاطع سنگین با ضخامت بیش از ۵۰ میلی‌متر استفاده می‌شود، بهتر است لبه‌های بریده‌شده با سنگ‌زنی به فلز صاف و براق تبدیل شوند تا کیفیت جوشکاری افزایش یابد.
-
کنترل کیفیت: در تمامی مراحل ساخت، نصب و اجرای اسکلت فلزی باید بازرسی‌های مستمر توسط کارشناسان فنی انجام شود. این بازرسی‌ها شامل کنترل جوش‌ها، بررسی راستای تیرها و ستون‌ها، کیفیت اتصالات و هم‌راستایی قطعات است.
-
ایمنی: استفاده از ابزارهای ایمن، رعایت نکات ایمنی جوشکاری، کار در ارتفاع و استفاده از تجهیزات استاندارد برای جابجایی قطعات، از جمله الزاماتی است که نباید نادیده گرفته شود.
-
مدیریت زمان و هزینه: در پروژه‌های بزرگ، توجه به زمان‌بندی تولید، حمل و نصب قطعات فلزی تأثیر بسزایی در موفقیت پروژه دارد. انتخاب روش‌های مناسب ساخت، می‌تواند زمان اجرا را کاهش و هزینه نهایی را بهینه کند.
کارهای فلزی سنگین ستون فقرات بسیاری از پروژه‌های ساختمانی مدرن را تشکیل می‌دهند. اجرای اصولی این کارها نه‌تنها موجب افزایش دوام و ایمنی سازه می‌شود، بلکه بهره‌وری اقتصادی، سرعت اجرا و کیفیت نهایی پروژه را نیز بهبود می‌بخشد. شناخت دقیق نقشه‌های کارگاهی، رعایت اصول فنی در ساخت قطعات، استفاده از روش‌های استاندارد برش و جوشکاری و کنترل کیفیت مستمر، همگی از عواملی هستند که تضمین‌کننده موفقیت در اجرای پروژه‌های فلزی سنگین محسوب می‌شوند.
برای آشنایی بیشتر با اصول طراحی، تولید و اجرای سازه‌های فلزی، می‌توانید به دانشنامه تخصصی آهن باکس مراجعه نمایید.